België is één van de landen dat de internationale ‘Mandela Rules’ heeft ondertekend. Deze bevatten drie belangrijke principes inzake gevangeniszorg: een zorg gelijkwaardig aan die van de reguliere samenleving, zorgcontinuïteit en de klinische onafhankelijkheid van de zorgverleners.
Daarnaast is er momenteel de politieke wil om de penitentiaire zorg over te dragen van Justitie naar Volksgezondheid. Ter voorbereiding van deze overdracht, werd aan het KCE gevraagd om na te denken over een optimale zorgorganisatie, die eveneens beantwoordt aan de internationale normen.
Vooral de huisartsen vaak geraadpleegd
Jaarlijks heeft een gevangene gemiddeld 24 consultaties bij een arts, waarvan ongeveer 18 bij een huisarts (meestal een zelfstandige die enkele uren per week in de gevangenis werkt). Het is ook de huisarts die eventueel doorverwijst naar een specialist of voor ziekenhuisopname.
Andere penitentiaire zorgverleners zijn verpleegkundigen, die meestal (85%) in dienst zijn van Justitie. Daarnaast zijn er o.a. ook kinesitherapeuten, psychiaters, tandartsen, en psychologen onder verschillende statuten actief. Ook worden er verschillende initiatieven ondersteund door Gemeenschappen en Gewesten op gebied van preventie, gezondheidspromotie, geestelijke gezondheidszorg, verslavingsproblematiek, enz.
Centrale rol van de huisarts
Het KCE pleit voor een interdisciplinaire eerstelijnszorg. De gedetineerden zouden zich met hun problemen rechtstreeks moeten kunnen richten tot de meest geschikte hulpverlener(s), zodat de werklast van de huisarts wordt verlicht. Deze laatste zou instaan voor de medische coördinatie van het team en wordt ondersteund door een zorgcoördinator, die de zorg van de verschillende actoren (penitentiaire administratie, externe organisaties, enz. ...) op elkaar afstemt.
Het KCE stelt voor dat, wanneer een gedetineerde in de gevangenis aankomt, deze systematisch een uitgebreide gezondheidsintake krijgt, zodat eventuele lichamelijke, psychische en sociale problemen in kaart worden gebracht. Het individueel zorgplan, dat vervolgens wordt opgemaakt, zal de basis vormen voor de verdere opvolging door een interdisciplinair team en voor de communicatie met de zorgverleners buiten de gevangenis, ook na de vrijlating van de gevangene.
Oplossen van de problemen van verzekerbaarheid
Vandaag hebben gevangenen geen recht op dekking door de ziekteverzekering, omdat hun zorg volledig wordt betaald door de FOD Justitie.
Bij de overdracht van de penitentiaire zorg van de FOD Justitie naar de FOD Volksgezondheid zouden de principes van de verplichte ziekteverzekering ook van toepassing moeten zijn op alle gevangenen.
Het KCE beveelt aan om verschillende scenario’s in 3 tot 4 gevangenissen te testen, vooraleer deze ingrijpende hervorming op nationaal niveau wordt uitgerold.
Lees de synthese van het KCE-rapport over gezondheidszorg in de gevangenis (3.63 MB) "pdf"